Vîrusa AIDS’ê li welatên xizan belav dibe

17.07.2014

Li seranserê cîhanê 35 mîlyon kes bi nexweşiya AIDS’ê dijî. Vîrusa HIV ya rê li ber AIDS’ê vedike, her sal ji ber vê nexweşiyê mirin hinek kêm dibin lê nexweşiyê 25 mîlyon Afrîkayî girtiye nava lepê xwe.
 
Li seranserê cîhanê 35 mîlyon kes bi nexweşiya AIDS’ê dijî.  Vîrusa HIV ya rê li ber AIDS’ê vedike, her sal ji ber vê nexweşiyê mirin hinek kêm dibin lê nexweşiyê 25 mîlyon Afrîkayî girtiye nava lepê xwe.

Herî zêde jî welatên xizan ji vê nexweşiyê  bandor dibin. Ji kesên ku bi nexweşiya AIDS’ê dikevin ji sêyan du li welatên ku  dikarin xwe bigihînn derman û dermankirinê .
Bernameya Têkoşîna bi AIDS’ê re ya Neteweyên Yekbûyî (UNAIDS) rapora sala 2013’an de weşand û got hejmara kesên bi virûsa AIDS’ê ketiye 35 mîlyone. 25 mîlyon jî ji Afrîkaya Sahara û welatên başurin.

Sala borî 1,5 mîlyonek kes ji AIDS’ê mirin, lê hejmara kesên ku bi nexweşiyê ketine jî daket û hejmar  2,1 mîlyon.  Hejmara kesên bi nexweşiyê ketin di sala 2001’an de 3,4 mîlyon bû.
Li gorî vê sala borî  ji kesên ku bi vê nexweşiyê ketine 240 hezar zarok bûn. Di vê rêjeyê de kêmbûnek balê dikişîne. Di 2002’an de kesên bi vê vîrusê ketine 580 hezar zarok bûn.
Di raporê de hat gotin ku hejmara kesên derman dibin zêde bûye. Di 2012’an de 10,6 mÎlyon kesî derman bikaranîn, di 2013’ande ev bû 13 mîlyon.  Yên ku nekarin derman bibin jî li welatên xizan dijîn. Piranî ne xwedî derfetên terapiyê ne.  di serê van de welatên ku pevçûn lê ne tê.

Her wiha di raporê de hat gotin ku hejmara kesên bi vê nexweşiyê dikevin kêm dibe. Ligorî vê di 2013’an de 1,5 mîlyon kes ji ber AIDS’ê jiyana xwe ji dest da û ev rêje li gorî sala 2005’an ji sedî 35 daketin nîşan dida. Di 5 salên dawî de  li başûrê Afrîkayê ji sedî 51 û li Kamboçyayê ji sedî 45  û Etîyopyayê jî ji sedî 37 kêmbûneke heye.

 TENÊ 19 MÎLYON NEXWEŞIYA XWE DIZANE
Li gorî rapora UNAIDS’ê  ji 35 mîlyon nexweşên AIDS’ê tenê 19 mîlyon dizane ku bi vê nexweşiyê ketiye.  Ji ber kêmbûna derfetên Tibbi bi mîlyonan kes ji bo nexweşiya xwe teşîst bike ji testan bêpar dimîne.

Ji sedî 70’ê nexweşan li Afrîkayê dijîn û ji ber derfetên dermankirinê kêmin nekarin derman bibin.

LI ROJHILATA NAVÎN Û EWROPAYA NAVÎN ZÊDE DIBE
Li gorî rapora UNAIDS’ê  bi taybet ev nexweşî li Rojhilata Navîn û welatên Ewropaya Navîn bilind dibe. Li welatên Rojhilata Navîn mirinên ji ber AIDS’ê li gorî sala 2005’an ji sedî 66 zêde bûne.  Ji 110 hezar kesên ku li Asya Navîn û Ewropaya Navîn bi vê nexweşiyê ketine piranî li Ukrayna û Rûsyayê dijîn.

Nûnerê Komîseriya Bilind a Mafê Mirovan ya NY’ê Charles Radclîffe li ser raporê axivî û diyar kir ku li welatên ku hevzayend rastî newekheviyê tên de, vîrusa HIV’ê dê zêde dibe.

ji ufkumuz.com